AFGHANISTAN

Mae cynghorau Cymru wedi dweud eu bod yn ceisio eu gorau i ddod o hyd i gartrefi i ffoaduriaid o Afghanistan. Cafodd dros 15,000 o bobl eu hachub o ddinas Kabul gan filwyr y DU ers 15fed Awst, pan gipiodd y Taliban reolaeth yn y wlad. Mae milwyr y DU a gwledydd eraill wedi bod yn Afghanistan ers 2001, ond pan gyhoeddodd Joe Biden, Arlywydd America fod milwyr UDA yn mynd i adael, yna penderfynodd bob gwlad arall y byddent hefyd yn gadael. Wrth i’r milwyr adael roedd llawer o bobl

Afghanistan mewn perygl ac felly roedd rhaid achub dros 100,000 o bobl a’u cludo o’r Maes Awyr yn Kabul.

Pwy yw’r Taliban?

Grŵp Islamaidd eithafol yw’r Taliban, sydd wedi bod yn ymladd i gael rheolaeth yn Afghanistan. Mae’r Taliban am i bawb ddilyn rheolau crefyddol llym iawn ond mae llawer yn credu fod y rheolau yn rhy llym ac yn rhy eithafol. Pan oedd y Taliban yn rheoli’r wlad rhwng 1996 a 2001 cafodd llawer o bethau eu gwahardd ganddynt, gan gynnwys addysg i ferched, teledu, cerddoriaeth a sinema. Roedd yn rhaid i bob dyn dyfu barf ac i bob menyw wisgo burka, sef gwisg hir sy’n cuddio’r corff a’r wyneb. Mae pobl Afghanistan a gwledydd eraill yn poeni y bydd yn rhaid dilyn y rheolau llym yma eto ac felly mae llawer iawn o bobl yn awyddus i ddianc o’r wlad.

AMSER DATHLU!

Dros gyfnod yr haf daeth llwyddiant i Gymru mewn sawl maes.

Hwrê i...

Hwre i holl athletwyr gwych Cymru am ennill medalau yn y gemau Olympaidd a Paraolympaidd yn Tokyo! (Am fwy o wybodaeth am y medalau cer i dudalen 8 i weld y tablu medalau).

Tirlun Llechi Cymru am gael ei wneud yn Safle Treftadaeth y Byd UNESCO. (Am fwy o wybodaeth am y diwydiant llechi cer i dudalen 7).

Beth ydy Safle Treftadaeth y Byd UNESCO?

Mae Safleoedd Treftadaeth yn fannau arbennig ar draws y byd oherwydd eu bod yn cael eu hystyried yn lleoedd pwysig i ddynoliaeth. Maen nhw hefyd yn cael eu gwarchod ar gyfer y dyfodol. Erbyn hyn mae pedwar Safle Treftadaeth y Byd UNESCO yng Nghymru:

• Tirlun Diwydiannol Blaenafon
• Traphont Ddŵr a Chamlas Pontcysyllte
• Cestyll a Muriau Trefi'r Brenin Edward I
• Tirlun Llechi gogledd Cymru

Byddi di angen:

• Plât papur x2.
• Paent - mae angen glas golau i’r awyr a glas tywyllach i’r môr.
• Brws paent a phensil.
• Siswrn a glud
• Papur
• Pensilau lliw, creonau neu binnau ffelt
• Pin wedi ei rannu (split- pin)

Greta Thunberg

Gwestai enwog mewn digwyddiadau newid-hinsawdd yw Greta Thunberg. Rhoddodd Greta ei haraith enwog ‘How dare you’ yn Efrog Newydd 2019. Dilyna’r linc i weld yr araith:

https://bit.ly/2TUlSmz

Fodd bynnag, mae Greta wedi dweud na fydd yn mynd i’r cyfarfod yn Glasgow eleni oherwydd ei bod yn credu nad yw’n ddiogel i bawb

YSBRYD 'TA BE'?

'Does gen i ddim ofn!' meddai Ben am y pedwerydd gwaith, 'does gen i ddim ofn y tywyllwch, a does dim y fath beth ag ysbryd.'
Gafaelodd yn Moron y gath a'i gwthio allan o'r babell, cyn cau'r sip. 'Dydi'r gath ddrewllyd yna ddim yn cael cysgu yma beth bynnag!' chwarddodd, a neidio ar y gwely gwynt. 'Na, does gen i ddim ofn, a dw i'n gwybod mai trio ein dychryn ni mae Taid, felly paid â chymryd dim sylw!'
Doedd Macsen ddim mor siŵr. Pan gytunodd i aros mewn pabell yng ngardd Taid, roedd yn olau dydd a'r haul yn gwenu. Ond wedi iddi nosi, roedd yr ardd yn lle gwahanol iawn. Roedd Ben ei gefnder yn ddeuddeg oed a doedd arno ofn dim. Doedd Macsen ddim yn siŵr o'r antur yma, yn arbennig efo stori Taid yn

fyw yn ei gof.
'Hen filwr ydy'r ysbryd,' meddai Taid gan nodio'n ddoeth, 'hen filwr o gyfnod Owain Glyndŵr, medda' nhw ... ac mae o'n dal yma yn chwilio am y ffordd yn ôl i'r castell.'
'Ydach chi wedi ei weld o Taid?' holodd Macsen, ond ysgwyd ei ben wnaeth Taid cyn ychwanegu 'Naddo sdi, dw i heb ei weld, ond mi glywes i sŵn un tro...'
'Sut sŵn Taid?' chwarddodd Ben, doedd stori Taid ddim am ei ddychryn - dim o gwbl!
Roedd Ben a Macsen yn mynd i’r un ysgol a Ben oedd y ceffyl blaen. Doedd dim yn ei ddychryn. O! Fe hoffai Macsen fod mor ddewr â'i gefnder.
Wedi gwthio'r gath allan o'r babell tyrchodd y ddau yn eu bagiau. 'Be sydd gen ti i fwyta?' holodd Ben.
'Haribo,' gwenodd Macsen, 'a Coke.'
Eisteddodd y ddau ar y gwely gwynt, wedi eu lapio yn eu sachau cysgu. Roedd

pobman yn dawel, dim ond sŵn slyrpian a chnoi.
'Wyt ti'n meddwl fod Taid wedi clywed sŵn yr hen filwr go iawn?' mentrodd Macsen.
'Naddo siŵr, dim ond trio ein dychryn ni mae o.' Torrodd Ben wynt yn uchel a chwarddodd y ddau.
'Ddylia hynna ddychryn yr hen filwr yna!' meddai gan wasgu'r can Coke a'r paced Haribo gwag. Roedd y babell yn dywyll, a doedd golau'r ffôn yn dda i ddim i oleuo'r corneli tywyll. Doedd yr un o'r ddau yn siŵr beth i'w wneud nawr fod y bwyd wedi gorffen. 'Shsh... be' oedd hwnna?' sibrydodd Ben.
'Be'? Glywes i ddim byd.' Teimlai Macsen ei galon yn dechrau curo. 'Hwnna!' sibrydodd Ben wedyn. Arhosodd y ddau yn hollol lonydd, ond fedrai Macsen glywed dim.
'Jocian!' chwarddodd Ben a phwnio Macsen yn ei ochr.

Swatiodd y ddau wedyn yn eu sachau cysgu gan wrando ar sŵn y nos. Draw yn y coed tal roedd tylluan yn hwtian a heb fod ymhell roedd anifail bach yn rhedeg trwy'r dail.
Yna'n sydyn neidiodd rhywbeth ar do'r babell a throdd Ben y golau i gyfeiriad y sŵn. Yno, roedd siâp du yn crafangu am y babell, dwy law anferth gydag ewinedd miniog yn ceisio dod i mewn. Roedd ei ben yn flewog ac roedd ganddo ddwy lygad werdd yn fflachio.
'Waaa!' bloeddiodd Ben, a thaflodd y ffôn i'r awyr. 'Be sy?' holodd Macsen yn syn. 'Yr hen filwr ydi o...' gwichiodd Ben.
Chwarddodd Macsen, agorodd y sip a rhuthrodd y siâp dychrynllyd i mewn.
'Miaw.'
'Ond does dim ffasiwn beth ag ysbryd yn nac oes Moron!' meddai Macsen wrth wylio Ben yn rhuthro am y tŷ.

Gwisg ysgol

Mae'r ysgol wedi ail-ddechrau ac efallai dy fod wedi cael dillad ysgol newydd ar ddechrau'r tymor. Beth yw dy farn di am wisg ysgol? Wyt ti'n cytuno fod angen gwisg arbennig, neu a wyt ti'n credu y dylai disgyblion gael yr hawl i ddewis beth i'w wisgo?

Potel Blastig

• Mae llawer o boteli plastig yn cael eu gwneud allan o ddeunydd o'r enw PET neu polyethylene terephthalate. Deunydd sy'n cael ei wneud trwy broses gemegol gan ddefnyddio olew a nwy yw PET.
• Mae peli bach o PET yn cael eu cynhesu mewn popty arbennig nes iddynt doddi.
• Yna bydd yr hylif yn cael ei dywallt i mewn i fowld siâp tiwb.
• Yn dilyn hynny bydd y tiwb yn cael ei gynhesu eto, ei roi mewn mowld arall siâp potel cyn i aer gael ei chwistrellu i mewn i'r tiwb gan ei chwyddo.
• Ar ddiwedd y broses mae potel o ddeunydd ysgafn a chryf wedi ei chreu.

Mae Bae Ceredigion yn gartref i’r grŵp mwyaf o ddolffiniaid yn Ewrop, wedi eu rhannu dros 60 milltir o arfordir. Mae poblogaeth o dros 250 o ddolffiniaid trwyn-potel (bottlenose dolphin) yn byw yn y bae, ac maen nhw’n olygfa gyffredin rhwng mis Mai a mis Tachwedd. Yr amser gorau i’w gweld yw’n gynnar yn y bore, gyda’r nos ac yn syth ar ôl llanw uchel, ac mae Grŵp Monitro Dolffiniaid a Chanolfan Bywyd Gwyllt y Môr, Cei Newydd yn gwneud gwaith ymchwil i ddysgu mwy amdanynt ac yn helpu i’w gwarchod.

Gelli di weld ffrydio byw o gamera ar y ganolfan yng Nghei Newydd drwy ddilyn y linc:

• Mamal yw dolffin ac mae angen dod i wyneb y dŵr i anadlu bob tua 7 munud.
• Mae ganddynt drwyn neu big byr sy’n edrych fel eu bod yn gwenu bob amser. Fel arfer maen nhw’n lliw llwyd ac maent yn mesur rhwng 2 a 4m o hyd.
• Gallant nofio yn ardderchog, gan gyrraedd cyflymder o dros 30 milltir-yr-awr a phlymio hyd at 250m o dan y dŵr.
• Gallant gyfathrebu (neu ‘siarad’) drwy wichian, chwibanu, neidio allan o’r dŵr, agor a chau eu cegau a tharo pennau ei gilydd.

• America
• De Affrica
• Gogledd Ewrop yn arbennig yr Almaen
• Awstralia

Mae llechi Cymru yn parhau i gael eu hallforio heddiw.

Enw: Cai Patchett

Oed: 9

Ysgol: Ysgol Waunfawr

Hoff bynciau yn yr ysgol: Addysg Gorfforol a Gwyddoniaeth.

Diddordebau: Mynd ar fy iPad, mynd a'r cŵn am dro, cerdded mynyddoedd a phêl-droed.

Fedri di ddweud ychydig am dy antur a beth wnaeth dy ysgogi i fynd amdani: Mi gerddais fyny tri chopa dros dri diwrnod. Roedd y rhain yn cynnwys mynyddoedd uchaf yr Alban, Lloegr a Chymru. Mi wnes i ddringo Ben Nevis, Scafell Pike a’r Wyddfa. Roeddwn i'n cerdded i godi arian i'r Gymdeithas Awtistig Genedlaethol, ac i godi ymwybyddiaeth o'r cyflwr. Mae hynny'n bwysig i mi gan fy mod i'n Awtistig fy hun.

Uchelgais: Bod yn rheolwr busnes llwyddiannus.

Unrhyw dips i eraill fyddai'n hoffi gwneud rhywbeth tebyg: Cofia orffwys pan fyddi angen, a chofia fynd â digon o fwyd, dŵr a dillad addas.

Diolch Cai am ddweud dy hanes a llongyfarchiadau mawr - rwyt ti wir yn SEREN!

Wythnos diwethaf, cafodd tim pel-droed Cymru fuddugoliaeth wych yn erbyn Belarws gyda Gareth Bale yn sgorio hatrig i roi buddugoliaeth o 3-2 i Gymru, ond colli cyfle fu'r hanes yn erbyn Estonia nos Fercher. Gyda gêm ddi-sgôr yn erbyn Estonia, mae Cymru nawr naw pwynt ar ôl gwlad Belg, sydd ar frig y grŵp. Mae'n rhaid i Gymru ennill pob gêm sy'n weddill os am orffen gyda gobaith o fynd trwodd i gemau Cwpan y Byd yn Qatar.